Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec

Wydana po raz pierwszy w 2001 roku książka autorstwa Małgorzaty Jackiewicz-Garniec i Mirosława Garniec stanowi pierwsze, kompleksowe opracowanie poświęcone pałacom i dworom znajdującym się w obecnie polskiej, południowej części Prus Wschodnich. Inspiracją do jej napisania było bardzo życzliwe przyjęcie wystawy fotograficznej przygotowanej przez Autorów blisko 20 lat temu.

Do tego czasu pałace i dwory funkcjonowały w przestrzeni publicznej jako tzw. majątek poniemiecki, przeznaczony do ograbienia lub w najlepszym wypadku biurowce Państwowych Gospodarstw Rolnych i domy mieszkalne ich pracowników. W wyniku przekształceń ustrojowych po 1989 roku, pałace zostały przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i za jej pośrednictwem trafiały do prywatnych właścicieli.

Zdecydowana większość z nich albo nie była zainteresowana remontami budynków albo dokonywała jedynie bieżących napraw, niezgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. Budynki, które jeszcze na początku lat 90-tych były możliwe do uratowania i stworzenia na ich podstawie sieci turystycznej na poziomie zachodnich Niemiec lub Francji popadły w ruinę lub zamieniły się w architektoniczne monstra. Należyta restauracja pałaców przerosła większość nowych właścicieli, zaś one same stały się niepotrzebnym nikomu ciężarem, który znowu można było rozgrabić.

Dopiero wynikające z pasji zaangażowanie Autorów zwróciło uwagę coraz szerszego grona odbiorców na zapomniane skarby regionu, związane poprzez historię ich właścicieli nie tylko z krajami niemieckimi, lecz z Europą w ogóle. Tym samym książka obala mit o „majątku poniemieckim”, co dla osób celowo niedostrzegających problemu niszczejących zabytków może być wprost szokujące. Nie tylko wystawa fotograficzna, ale również książka spotkała się z bardzo życzliwym przyjęciem i otrzymała liczne pozytywne recenzje. Zachęciły one Autorów do przygotowania już trzeciego wydania oraz jej przetłumaczenia. Wstęp napisały Adelheid hrabina Eulenburg oraz znana także w Polsce wydawczyni tygodnika „Die Zeit” Marion hrabina Dönhoff. Dzięki książce kilkanaście pałaców znalazło już właścicieli, w tym takich którzy stanęli na wysokości zadania i z sukcesem kontynuują w nich swoje przedsięwzięcia, np. w Galinach, Nakomiadach, Pacółtowie czy też Jędrychowie i Jełmuniu.

Książka, prezentująca 329 pałaców i dworów, jest podzielona na dwie części. Najciekawsze z nich zawarte są w bogato ilustrowanym albumie z szerokimi opisami. Drugą część stanowi zaś katalog mieszczący w układzie alfabetycznym wszystkie zachowane obiekty, z krótkim opisem i czarno-białą fotografią. Wydawnictwo zawiera blisko 470 fotografii, materiały archiwalne, rzuty parterów oraz 56 planów założeń zespołów pałacowo- i dworsko-parkowych, opracowanych na podstawie przedwojennych map. Dzięki schematycznej mapie regionu, na której zaznaczono usytuowanie poszczególnych obiektów można wykorzystać książkę jako przewodnik.

Na stronie internetowej Autorów mogą Państwo zapoznać się z wybranymi fragmentami książek „Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich. Dobra utracone czy ocalone?” i „Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach. Powiśle, Górne Prusy, Warmia, Mazury” oraz dokonać ich zamówienia: http://palaceidwory.pl/.